Monitoring vs Observability: Benzer ve Farklı Yönleri (2025)
IT ortamları artık sadece birkaç sunucudan ibaret değil. Mikroservisler, container orchestrator’lar (Kubernetes), edge node’lar ve hibrit bulut mimarileri, sistem görünürlüğünü karmaşıklaştırıyor. Bu nedenle “izlemek” (monitoring) artık yeterli değil, sistemin neden belirli şekilde davrandığını anlamak gerekiyor. İşte bu fark son yılların popüler kavramı observability’yi gündeme taşıyor. Peki Monitoring nedir? Observability nedir? Monitoring vs Observability, IT ekosisteminde %100 görünrülük için hangisi tercih edilmeli? Yapay Zeka (AI) bu iki yaklaşımın neresinde konumlanıyor? Birlikte kullanımları mümkün mü? Bu yazıda monitoring ve observability kavramlarını mühendislik perspektifinden ele alacağız.
Monitoring Nedir?
Monitoring, sistemin önceden tanımlanmış metrikleri (örneğin CPU kullanımı, bellek, disk I/O, response time, error rate) izleyerek anormallikleri tespit etmeye yarar. Monitoring araçları (örneğin: SolarWinds, Zabbix, Grafana) aşağıdaki işlevleri üstlenir:
- Zaman serisi metrikleri toplamak
- Belirli eşik değerlerine ulaşıldığında uyarı (alert) üretmek
- Log kayıtlarını toplamak ve korelasyon sağlamak
- Dashboard’lar üzerinden sistem sağlığını görselleştirmek
Monitoring, operasyonel görünürlük için kritik önemdedir ancak sadece belirlenen senaryoları algılar. Yani monitoring size “ne oldu?”yu söyler; ancak “neden oldu?”yu anlamak için ek analiz gerekir.
Observability Nedir?
Observability yani Gözlemlenebilirlik, sistemin iç durumlarını çıktılardan çıkarabilme yeteneğidir. Yani sistemin davranışını, topladığı metric, log ve trace verilerini bir araya getirerek nedensel bağlamda anlamlandırır.
Observability mimarilerinde genellikle üç bileşen bulunur:
1) Metrics: Sistem performansı ve kaynak kullanımı (ör. CPU%, latency, throughput)
2) Logs: Olayların detaylı zaman damgalı kayıtları
3) Traces: Bir isteğin mikroservisler arasındaki akışını izleyen transaction zinciri
Modern observability araçları (SolarWinds Observability) bu verileri ingest edip, zaman serisi analizi, korelasyon ve kök neden analizi (RCA) yapar. Observability’nin gücü, bilinmeyen bilinmeyenleri (unknown unknowns) ortaya çıkarabilmesi ve proaktif izleme yapabilmesidir.
Monitoring yalnızca tanımlı eşikleri gözetlerken, observability sistem davranışını anlamlandırarak “beklenmeyen” senaryolara da ışık tutar.
Monitoring ve Observability Benzerlikleri
- Her ikisi de sistem görünürlüğü sağlamak için telemetry verilerini kullanır.
- Hedefleri ortaktır: uptime, performans ve kullanıcı deneyimi optimizasyonu.
- Modern DevOps pipeline’larında CI/CD süreçlerine entegre şekilde çalışırlar.
- İkisi de incident response süreçlerinin kritik bileşenleridir.
Monitoring vs Observability: Hangisi Daha Uygun?
| Özellik | Monitoring | Observability |
|---|---|---|
| Amaç: | Arıza tespiti | Kök neden analizi |
| Yaklaşım: | Reaktif (olay sonrası tepki) | Proaktif (anlam çıkarımı ve tahmin) |
| Odak: | Eşik değerler, olaylar | Korelasyon, bağlam, nedensellik |
| Kapsam: | Dar (tek bileşen) | Geniş (tüm sistem topolojisi) |
| Örnek Kullanım: | CPU% > 90 uyarısı | API gecikmesi hangi mikroservisten kaynaklandı? |
Bu sorunun yanıtı, sistem mimarinize bağlıdır:
- Eğer monolitik bir yapınız varsa, Monitoring çoğu durumda yeterlidir.
- Eğer Kubernetes üzerinde çalışan, servisler arası yoğun etkileşimi olan bir dağıtık sistem yürütüyorsanız, Observability kaçınılmazdır.
Ancak pratikte, en verimli model hibrit yaklaşımdır: Monitoring, “erken uyarı” mekanizmasını sağlar; Observability ise “nedenini” anlamlandırır.
AI’ın Monitoring ve Observability’deki Rolü
AI ve Machine Learning, observability’nin evriminde en büyük katalizör haline geldi.
AI destekli platformlar:
- Anomaly Detection: Normalden sapmaları otomatik olarak tespit eder.
- Alert Correlation: Farklı sistemlerden gelen alarmları birleştirir ve gürültüyü azaltır.
- Root Cause Analysis (RCA): Nedensellik zincirini analiz eder.
- Predictive Maintenance: Sorun oluşmadan olasılığı tahmin eder.
- Auto-Remediation: Belirli olaylara otomatik aksiyon uygular.
ODYA Automated NOC gibi 7/24 NOC Hizmeti sunan çözümler, AI tabanlı olay yönetimiyle hem monitoring hem observability katmanlarını otonom hale getirir.
Monitoring ve Observability Birlikte Çalışır mı?
Kesinlikle evet. Observability, monitoring’in doğal evrimidir, birbirlerinin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır.
Birlikte çalıştıklarında:
- Monitoring, anlık sağlık verilerini sunar.
- Observability, bu verilerin anlamını çözümler.
- AI, ikisini bağlayan zekayı sağlar.
Sonuç olarak BT operasyon ekipleri, artık yalnızca “log okumak”la değil, davranışı anlamak ve önlem almakla ilgilenir.
Monitoring vs. Observability:
- Monitoring: “Ne oluyor?” sorusuna cevap verir.
- Observability: “Neden oluyor?” sorusunu yanıtlar.
- AI: “Ne olacak?” sorusunu tahmin eder.
Modern altyapılarda bu üç katmanın birlikte çalışması, servis sürekliliğini artırır, MTTR’ı (Mean Time To Resolve) düşürür ve operasyonel zekayı bir üst seviyeye taşır.
Monitoring vs. Observability? İhtiyacınızın hangisi olduğuna bir türlük karra veremiyorsanız formu doldurarak bizimle iletişime geçin, ihtiyaç analizini birlikte yürütelim!