Mikroservis Mimarisinde Observability Nasıl Fark Yaratıyor?
Middleware katmanı, modern BT mimarilerinde adeta sistemin trafik kontrol kulesi işlevini görür. Uygulamalar, mikroservisler, veritabanları ve dış sistemler arasında gerçekleşen tüm iletişim bu katmandan geçer. API çağrılarının yönlendirilmesi, mesaj kuyrukları üzerinden servisler arası veri alışverişi, event-driven akışların yönetimi, entegrasyon servislerinin orkestrasyonu ve güvenlik politikalarının uygulanması tamamen middleware’in omurgasına bağlıdır. Mikroservis mimarisinde her servis kendi işlevinden sorumlu olduğu için aralarındaki bağları kuran, veri alışverişini düzenleyen ve hata toleransını sağlayan yapı yine middleware’dir. Bu nedenle servisler arasındaki gecikme, hatalı çağrı zincirleri, kuyruk birikmeleri veya entegrasyon kopuklukları sistemin tamamını etkileyebilir. Yapı bu kadar karmaşıkken klasik monitoring yalnızca yüzeysel metrikler sunar; ancak bu metrikler, dağıtık bir mimaride hatanın hangi servisten, hangi çağrıdan veya hangi entegrasyon noktasından kaynaklandığını anlamaya yetmez. Gözlemlenebilirlik (Observability) ise bu görünmez katmanı uçtan uca görünür kılar.
Servis Haritası ve Dependency Graph (Gerçek Zamanlı Mimarinin Çıkarılması)
Monitoring yalnızca parçaları görür: CPU, bellek, response time, aktif thread sayısı Observability ise bütün resmi çıkarır. Observability, mikroservis entegrasyonlarında yalnızca “çalışıyor mu / çalışmıyor mu?” diye bakmaz; iletişimin tam olarak nasıl gerçekleştiğini, nerede bozulduğunu ve neden bozulduğunu katmanlı bir şekilde takip eder.
- Mikroservisler arası bağlantıları otomatik olarak keşfeder
- API A → Service B → Queue C → Database D zincirlerinin tam akışını çizer
- Bağımlılıkların gerçek zamanlı haritasını çıkarır
- Hangi servisin diğerlerini tetiklediğini gösterir
Bu harita sayesinde:
✔ Entegre sistemlerde “hangi servis bozulursa kimler etkilenir?” netleşir.
✔ Mimari üzerindeki gizli bağımlılıklar ortaya çıkar.
✔ Performans darboğazları sadece tek serviste değil, tüm sistemde analiz edilebilir.
Monitoring bunu sağlayamaz; çünkü sadece metrik seviyesinde kalır.
Distributed Tracing ile İsteklerin Gerçek Yolculuğunu Gösterir
Mikroservis mimarilerinde tek bir kullanıcı isteği 5, 10 hatta 30 farklı servisten geçebilir.
Monitoring bu yolculuğu göremez. Observability ise:
- Her isteğe benzersiz bir trace ID verir
- Bu isteğin tüm servislerdeki davranışını kaydeder
- Ne kadar sürdüğünü, nerede geciktiğini, hangi noktada hata aldığını gösterir
- Lokasyon bazında (hop-by-hop) detaylı analiz sunar
Bu sayede:
✔ “Bu istek neden yavaşladı?” sorusunun cevabı saniyeler içinde bulunur.
✔ Her serviste toplam süre ve bekleme süresi görüldüğü için gecikmenin tam nedeni ortaya çıkar.
✔ Mikroservis zincirinde bir adım bile bozulsa tüm akış görünür olur.
Bir istek hangi servisten hangi servise geçti? Kaç hop yaptı? Her bir adım ne kadar sürdü Zincirde nerede gecikme oluştu? Distributed tracing’in en kritik çıktısı budur.
Çağrı Zincirindeki Gecikmeleri Anında Görünür Kılar
Monitoring’de ancak bir servis threshold’a yaklaştığında alarm alırsınız. Ama gecikme zincirleri monitoring’de görünmez:
Bir örnek ile açıklayalım;
Service A → Service B → Service C
Service C’deki 200 ms’lik gecikme
→ Service B’de 700 ms yaratır
→ Service A’da 1.2 sn olarak kullanıcıya yansır.
Monitoring sadece A’nın yavaşladığını görür.
Observability ise A → B → C’nin tamamındaki gerçek gecikme dağılımını milisaniye bazında gösterir.
✔ Performans kök sebebi yanlış serviste sanma hatası ortadan kalkar.
✔ Optimizasyonlar doğru noktaya yapılır.
✔ Incident çözme süreleri dramatik şekilde düşer.
Entegrasyon Problemlerini Kod Seviyesinde Görmenizi Sağlar
Middleware seviyesinde yaşanan birçok sorun monitoring’de “flat” görünür:
- Timeout’lar
- Retry döngüleri
- Queue birikmeleri
- API throttling
- 3rd party entegrasyon gecikmeleri
Observability:
- Log + Trace + Metric verilerini korele ederek
- Timeout’un hangi adımda oluştuğunu
- Retry’ın kaç kere tetiklendiğini
- Hangi payload’ın gecikmeye neden olduğunu
- Hangi external API’nin sistemi kilitlediğini
kod satırı seviyesine kadar gösterebilir. Monitoring’de bunun hiçbiri görünmez.
Karmaşık Middleware Yapılarında Operasyonel Körlüğü Ortadan Kaldırır
Özellikle şunlar için hayati fark yaratır:
- ESB (Enterprise Service Bus)
- API Gateway’ler
- MQ/ Kafka / AMQP tabanlı mesaj kuyrukları
- Event-driven microservices
- SOA ve mikroservis hibrit yapılar
- Multi-cloud entegrasyonları
Bu yapılarda monitoring sadece yüzey bilgisi verir, observability ise:
✔ Hangi mesaj kuyruğunda tıkanma var?
✔ Event neden tekrar tekrar işleniyor?
✔ Hangi servis call’ı normalin dışında davranıyor?
✔ API Gateway’deki gecikme nereden kaynaklanıyor?
✔ ESB’de hangi flow’lar baskı altında?
Tüm bu sorulara detaylı, veri odaklı, görsel olarak net bir cevap sunar.
Database Observability: Veritabanı İzlemek Artık Neden Yeterli Değil?